Rozwiązania dotyczące umów w prawie zamówień publicznych wprowadzone ustawą COVID-19

Wyłącza również określony w nich obowiązek dochodzenia kar umownych – pod warunkiem zachowania procedury i spełnienia przesłanek opisanych w jej treści. Trzeba wskazać, że opisane w dalszej części ułatwienia dotyczą wszelkich umów zawartych celem realizacji zamówienia publicznego, tj. również takich, które nie podlegają ustawie PZP.

Zgodnie z art. 144 PZP zmiana postanowień umowy z dotychczasowym wykonawcą lub dostawcą w stosunku do oferty, na podstawie której dokonano wyboru wykonawcy dopuszczalna jest wyłącznie w przypadku zaistnienia co najmniej jednej z następujących okoliczności:

1) zmiany zostały przewidziane w ogłoszeniu o zamówieniu lub specyfikacji istotnych warunków zamówienia w postaci jednoznacznych postanowień umownych, które określają ich zakres, w szczególności możliwość zmiany wysokości wynagrodzenia wykonawcy, i charakter oraz warunki wprowadzenia zmian;

2) zmiany dotyczą realizacji dodatkowych dostaw, usług lub robót budowlanych od dotychczasowego wykonawcy, nieobjętych zamówieniem podstawowym, o ile stały się niezbędne i zostały spełnione łącznie następujące warunki:

» zmiana wykonawcy nie może zostać dokonana z powodów ekonomicznych lub technicznych, w szczególności dotyczących zamienności lub interoperacyjności sprzętu, usług lub instalacji, zamówionych w ramach zamówienia podstawowego;

» zmiana wykonawcy spowodowałaby istotną niedogodność lub znaczne zwiększenie kosztów dla zamawiającego,

» wartość każdej kolejnej zmiany nie przekracza 50% wartości zamówienia określonej pierwotnie w umowie lub umowie ramowej;

3) zostały spełnione łącznie następujące warunki:

» konieczność zmiany umowy lub umowy ramowej spowodowana jest okolicznościami, których zamawiający, działając z należytą starannością, nie mógł przewidzieć;

» wartość zmiany nie przekracza 50% wartości zamówienia określonej pierwotnie w umowie lub umowie ramowej;

4) zmiany, niezależnie od ich wartości, nie są istotne, tzn. nie ulega zmianie ogólnych charakter umowy i nie są wprowadzane warunki, które, gdyby były postawione w postępowaniu o udzielenie zamówienia, to w tym postępowaniu wzięliby lub mogliby wziąć udział inni wykonawcy lub przyjęto by oferty innej treści;

5) łączna wartość zmian jest mniejsza niż kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 ustawy i jest mniejsza od 10% wartości zamówienia określonej pierwotnie w umowie w przypadku zamówień na usługi lub dostawy albo – w przypadku zamówień na roboty budowlane – jest mniejsza od 15% wartości zamówienia określonej pierwotnie w umowie.

Zgodnie z ustawą dotyczącą COVID-19 można dokonać zmian umowy w szczególności przez:

» zmianę terminu wykonania umowy lub jej części, lub czasowe zawieszenie wykonywania umowy lub jej części;

» zmianę sposobu wykonywania dostaw, usług lub robót budowlanych;

» zmianę zakresu świadczenia wykonawcy i odpowiadającą jej zmianę wynagrodzenia lub sposobu rozliczenia wynagrodzenia wykonawcy.

Zmiana może zostać dokonana pod warunkiem, że wzrost wynagrodzenia spowodowany każdą kolejną zmianą nie przekroczy 50% wartości pierwotnej umowy.

Umowa w sprawie zamówienia publicznego może zostać zmieniona z uwagi na wystąpienie COVID-19 pod warunkiem zachowania procedury opisanej art. 15r ustawy. Stanowi on, że strony umowy zobowiązane są do wzajemnego poinformowania o istniejącym lub możliwym do wystąpienia wpływie panującej sytuacji na należyte wykonanie umowy. Obowiązkowe jest przy tym wykazanie powyższej informacji poprzez przedstawienie oświadczeń lub dokumentów dotyczących w szczególności:

1) nieobecności pracowników lub osób świadczących pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, które uczestniczą lub mogłyby uczestniczyć w realizacji zamówienia;

2) decyzji wydanych przez Głównego Inspektora Sanitarnego lub działającego z jego upoważnienia państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, w związku z przeciwdziałaniem COVID-19, nakładających na wykonawcę obowiązek podjęcia określonych czynności zapobiegawczych lub kontrolnych;

3) poleceń lub decyzji wydanych przez wojewodów, ministra właściwego do spraw zdrowia lub Prezesa Rady Ministrów, związanych z przeciwdziałaniem COVID-19;

4) wstrzymania dostaw produktów, komponentów produktu lub materiałów, trudności w dostępie do sprzętu lub trudności w realizacji usług transportowych;

5) innych okoliczności, które uniemożliwiają bądź w istotnym stopniu ograniczają możliwość wykonania umowy.

Podkreślić należy, że w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz związanych z nimi ograniczeń w przemieszczaniu się, umowy w sprawie zamówienia publicznego zawierane są pod rygorem nieważności w formie pisemnej, albo za zgodą zamawiającego w postaci elektronicznej opatrzonej kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

Omawiana ustawa stanowi, że o ile okoliczności związane z wystąpieniem COVID-19, mogą wpłynąć lub wpływają na należyte wykonanie umowy pomiędzy wykonawcą a podwykonawcą, jej strony uzgadniają odpowiednią zmianę, w szczególności mogą na nowo określić termin jej wykonania w całości lub jej części, czasowo zawiesić jej wykonywanie lub zmienić sposób wykonania. Postanowienia te znajdują odpowiednie zastosowanie w stosunku pomiędzy podwykonawcą a dalszym podwykonawcą.

Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1440, 1495, 2020 i 2473 oraz z 2020 r. poz. 284) jest zarówno nieustalenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych albo ustalenie takiej należności w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia, jak i niepobranie lub niedochodzenie takiej należności.

Ustawa opisywana jako „tarcza antykryzysowa” stanowi, że o ile umowa w sprawie zamówienia publicznego zawiera postanowienia dotyczące kar umownych lub odszkodowań z tytułu odpowiedzialności za jej niewykonanie lub nienależyte wykonanie możliwe jest wyrażenie w pisemnym stanowisku o wpływie COVID-19 na wykonanie umowy również okoliczności dotyczących zasadności ustalenia i dochodzenia tych kar lub odszkodowań (lub ich wysokości). W przypadku stwierdzenia zasadności w tym zakresie wniosku wykonawcy (lub dostawcy) nieustalenie lub niedochodzenie należności powstałych w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy w sprawie zamówienia publicznego na skutek okoliczności związanych z wystąpieniem COVID-19 nie stanowi naruszenia przywołanych wcześniej przepisów ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Autor: Marek Syty